بررسی عوامل موثر بر کارایی دانشگاه ها با استفاده از روش تحلیل پوششی داده ها و مدلهای رگرسیونی(بررسی موردی دانشگاه های بزرگ دولتی کشور)

بهبود مستمر عملکرد سازمان ها می تواند پشتیبان ایجاد فرصت های تعالی سازمانی شود. بدون کسب آگاهی از میزان دستیابی به اهداف و نیز شناسایی مواردی که به بهبود جدی نیاز دارند، بهبود عملکرد میسر نخواهد شد و موارد مذکور بدون اندازه گیری و ارزیابی امکان پذیر نیست. دانشگاه ها نیز می بایست با افزایش هزینه های آموزش عالی و انتظارات جوامع از نهادهای بهره مند از منابع دولتی، نسبت به ارزیابی عملکرد خود اقدام نمایند. همچنین با توجه به محدودیت منابع سرمایه ای، بررسی سهم هریک از عوامل موثر بر شاخص کارایی واحدهای دانشگاهی می تواند مدیریت سازمان را برای سیاست گذاری های بهبود و صرف این منابع محدود، راهنمایی کند. سوال اصلی این است که تحولات کارایی و بهره وری در دوره مورد بررسی (سالهای تحصیلی 1386-1385 الی 1390-1389) چگونه بوده و هرکدام از ورودی و خروجی های دانشگاه ها چه تاثیری بر نرخ کارایی داشته اند؟ برای پاسخگویی به این سوال، ابتدا با استفاده از روش ناپارامتری تحلیل پوششی داده ها به بررسی بهره وری و کارایی پرداخته و از نتایج عددی به دست آمده به عنوان ورودی روش پارامتری اقتصادسنجی (تحلیل رگرسیون سانسور شده) جهت به دست آوردن سهم تاثیر شاخص ها بر نرخ کارایی استفاده خواهیم کرد. در طی این فرآیند، از اطلاعات مربوط به 20 دانشگاه جامع بزرگ و برخوردار دولتی کشور استفاده و نیز از متغیرهای تعداد دانشجویان، تعداد اعضای هیئت علمی، بودجه جاری آموزش، فضای سرانه کالبدی و فضای سرانه رفاهی به عنوان ورودی و متغیرهای تعداد مقالات، تعداد کتب، درآمد اختصاصی و تعداد فارغ التحصیلان به عنوان خروجی بهره می جوییم. مطابق نتایج، متوسط کارایی فنی در پنج سال مورد بررسی کاهش یافته در حالیکه تغییرات بهره وری کل عوامل در این دوره افزایش داشته است. از این میان، تنها دانشگاه های اصفهان، تهران، شهید بهشتی و مازندران دارای کارایی کامل می باشند. بیشترین سهم از بین متغیرهای از جنس ورودی به ترتیب مربوط به تعداد دانشجویان، فضای سرانه کالبدی و بودجه جاری آموزش می باشد (افزایش یک درصدی در هرکدام از این متغیرها، با فرض ثابت بودن سایر شرایط، به ترتیب باعث کاهش مطلق شاخص کارایی به میزان 0.0036، 0.0013 و 0.0012 خواهد شد). همچنین بیشترین سهم از بین متغیرهای از جنس خروجی به ترتیب مربوط به تعداد فارغ التحصیلان، درآمد اختصاصی و تعداد مقالات می باشد (افزایش یک درصدی در هرکدام از این متغیرها، با فرض ثابت بودن سایر شرایط، به ترتیب باعث افزایش مطلق شاخص کارایی به میزان 0.0022، 0.0020 و 0.0009 خواهد شد). با در دست داشتن این اطلاعات و در صورت تصمیم مدیریت برای ارتقاء کارایی واحدی ناکارا، با توجه به محدودیت های موجود، می توان متناسب ترین سیاست افزایش کارایی (مناسب ترین تغییر در ورودی ها یا خروجی ها) را اتخاذ کرد.